Voor de bewoners van het Visserseiland en de Grashaven in Hoorn is het in december en januari erg onrustig geweest. Door het hoge water van het Markermeer is het water bij het Visserseiland over de kade gelopen. Bij de voordeuren van de woningen zijn zandzakken en big bags geplaatst om het stijgende water tegen te houden. “We werden ’s morgens door de politie wakker gemaakt.”
De doorgaande weg waar je normaal gesproken met de auto overheen kunt rijden, is verdwenen onder het stromende water. De parkeerplaatsen die gewoonlijk vol staan met auto’s, zijn leeg. De medewerkers van de gemeente Hoorn zijn volop bezig met het plaatsen van zoveel mogelijk zandzakken, om te voorkomen dat het water via de voordeuren van de woningen naar binnen loopt. Volgens de veiligheidsregio staat het water zo’n 30 centimeter hoger dan normaal (NOS, 2023).
Door de hoge waterstand van het Markermeer en de stuwing die door de wind werd veroorzaakt is er wateroverlast ontstaan rond het Visserseiland en de Grashaven in Hoorn. In de nacht van 30 op 31 december heeft de brandweer preventief zandzakken geplaatst bij de voordeuren en garageboxen op het Visserseiland de Grashaven. In samenwerking met de politie zijn de bewoners van het gebied op de hoogte gebracht, zodat zij voorzorgsmaatregelen konden nemen, zoals het verplaatsen van auto’s en het veiligstellen van waardevolle spullen uit garageboxen en kelders.
Voor de bewoners die niet thuis waren, heeft de politie enkele auto’s verplaatst naar een verder gelegen parkeerterrein. De politie heeft hen hiervan op de hoogte gesteld. Vanwege de natte omstandigheden is de weg langs de Grashaven en het Visserseiland afgesloten voor verkeer.
“Op oudejaarsdag stond de politie rond kwart over zes ’s morgens voor de deur met het dringende verzoek om onze auto te verplaatsen,” vertelt een bewoner van het Visserseiland. “We waren ook net op tijd, want ’s nachts was de hoofdweg al overstroomd. Zo heb ik het nog nooit meegemaakt sinds ik hier ben komen wonen,” zegt de bewoner bezorgd. Hij is echter niet bang dat zijn huis gaat overstromen, “de voordeur zit goed dicht en er zijn voor de zekerheid zandzakken geplaatst, dus ik zie niet direct gevaar.”
Voor zo’n 59% van het landoppervlak van Nederland bestaat een overstromingsrisico. Hiervan ligt 26% onder het zeeniveau en kan 29% overstromen door rivieren die buiten hun oevers treden. Het water begon te stijgen op 21 december 2023, toen storm Pia aantrad in Nederland. Ook de harde wind van de afgelopen periode heeft ervoor gezorgd dat het water wordt opgestuwd. Dit veroorzaakte een piek in het waterpeil van het Markermeer (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, 2024). Uit onderzoek van statistiekbureau CBS is gebleken dan ongeveer drie kwart van de Nederlanders zich druk maakt over klimaatverandering. “Ik maak me eerder zorgen om de hitte dan om het hoge water. De natuur droogt uit en dan hebben de dieren minder of misschien geen voedsel,” geeft een wandelaar in Hoorn aan. Volgens Jelmer van der Graaff, Meteoroloog & student Klimaatstudies aan de WUR, is je druk maken om het klimaat niet direct nodig. “Je ervan bewust zijn dat klimaatverandering plaats vindt en zo veel mogelijk doen om het te beperken is wél heel belangrijk,” vertelt hij. Volgens van der Graaff zijn wij in Nederland de komende decennia in grote lijnen bestand tegen de gevolgen van klimaatverandering, die hier ook minder groot zal zijn dan in veel andere delen van de wereld.
Het Julianapark, wat even verderop ligt, is ook deels onder water gelopen door het hoge water. De meeste wandelpaden zijn ondergelopen. Desondanks zijn er wandelaars en sensatiezoekers aanwezig in het park. Een dame is het fenomeen aan het fotograferen. “Ik schrik wel van het hoge water, maar ik voel me niet angstig,” zegt ze met de fotocamera in haar hand. “Het zet je wel aan het denken. Over klimaatverandering maak ik me wel een beetje zorgen, maar ik ervaar geen klimaatstress,” geeft ze aan. Een groepje wandelaars loopt vrolijk door het Julianapark. “We lopen iedere dag in de pauze hetzelfde rondje door het park, maar nu moeten we een andere route lopen, omdat sommige plekken niet te belopen zijn door het hoge water,” vertelt een van de wandelaars. “Het is wel spannend dat het water nu zo hoog staat, maar hier is ruimte genoeg voor het water en het staat niet tegen de dijk. Dus ik maak me hier geen zorgen over hoor,” sluit een ander er op aan.
Echter is volgens van der Graaff de hoogwaterpiek in het Markermeer geen gevolg van klimaatverandering: “Er was ook zonder klimaatverandering veel regen gevallen en smeltwater uit de Alpen gekomen. Alleen is het door klimaatverandering waarschijnlijk wel verergerd; meer mensen hebben er last van en de materiële schade is groter.”
Meteoroloog Robbert Rosdorff geeft ook aan dat het hoge water van de afgelopen weken, geen gevolg is van klimaatverandering. “Het is gewoon pech,” zegt hij. “Je kan niet direct zeggen dat het een gevolg is van klimaatverandering. Er is een verschil tussen het weer en het klimaat en dit is het weer. Wanneer zulke overstromingen vaker voor gaan komen, zou je wel kunnen spreken van klimaatverandering,” voegt hij er aan toe. Het is nu gemiddeld 1,5 ºC warmer dan 130 jaar geleden en de zeespiegel is in die tijd met 20 cm gestegen (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, 2023). “Er zijn door de klimaatverandering wel meer waterrampen. Ik maak me ook niet druk om Nederland, Europa of andere rijke landen. Landen zoals bijvoorbeeld Bangladesh wel. Bangladesh ligt namelijk voor 70% onder het zeeniveau en heeft geen dijken, zoals we die in Nederland wel hebben. Al zou de zeespiegel met een halve meter stijgen, dan hebben ze daar een enorm probleem.”
Voor Nederland valt het volgens Robbert nu nog mee met de gevolgen van klimaatverandering. “Het hangt ervan af hoe snel de zeespiegel stijgt. Als we de doemscenario’s volgen, dan zitten we aan het einde van deze eeuw op minimaal 2 meter hoger. Dan heb je een probleem, want dat gaat echt te snel. Stel er komt dan een storm uit bijvoorbeeld het noordwesten, dan zijn de dijken niet hoog genoeg. Ook als de gemiddelde temperatuurstijging zou verdubbelen, bestaat de kans dat bepaalde gewassen hier niet meer kunnen groeien,” zegt Robbert bezorgd.
In totaal zijn er 200 big bags en 2.600 zandzakken geplaatst op het Visserseiland en De Grashaven tegen het wateroverlast door de Gemeente Hoorn. Nadat het water is gezakt zal de gemeente aan de slag gaan om de zandzakken en de big bags weer weg te halen. Ook wordt de bestrating gecontroleerd op beschadiging en verzakkingen. Er wordt gekeken naar de staat van de bomen, die waarschijnlijk zijn verdronken. De straat wordt geveegd en de ondergelopen ondergrondse vuilnisbakken zullen worden leeggepompt (Gemeente Hoorn, 2024).
Het hoge water heeft de inwoners van Hoorn de afgelopen weken ongetwijfeld voor de nodige spanning bezorgdheid en natte sokken gezorgd. Gelukkig was er geen sprake van grootschalige paniek en is de schade over het algemeen beperkt is gebleven. Desondanks heeft deze periode van hoogwater veel inspanning en aandacht van de lokale gemeenschap geëist.